Η ηλεκτρονική ψηφοφορία, αναμφίβολα, παρέχει τη δυνατότητα ευρείας συμμετοχής του εκλογικού σώματος σε εκλογές και επομένως συνεισφέρει στη δημοκρατική διαδικασία. Στην πράξη, η ηλεκτρονική ψηφοφορία, όπως διεξάγεται σήμερα, βασίζεται (ι) στο σύστημα ΖΕΥΣ, το οποίο είναι αξιόπιστο και (ιι) στα κέντρα διαχείρισης δικτύου των Πανεπιστημίων, τα οποία ενδεχομένως δεν είναι αξιόπιστα. Προκειμένου να εφαρμοστεί στα Πανεπιστήμια πρέπει πρώτα να διασφαλιστούν δύο πράγματα: (ι) το απόρρητο της αλληλογραφίας και (ιι) το αδιάβλητο των εκλογών. Επομένως, προκειμένου να εφαρμόσουν τα Πανεπιστήμια την ηλεκτρονική ψηφοφορία πρέπει, πέρα από το σύστημα ΖΕΥΣ που είναι αξιόπιστο, να πιστοποιηθούν και τα ίδια σε σχέση με τους παραπάνω όρους. Εκτιμώ ότι τα περισσότερα Πανεπιστήμια πληρούν τις παραπάνω προδιαγραφές – όχι όμως όλα.
Ο κωδικός του κεντρικού συστήματος διαχείρισης δικτύου, σε περίπτωση που οι κωδικοί (passwords) των μελών ΔΕΠ είναι μη κρυπτογραφημένοι, επιτρέπει σε κάποιον κακόβουλο διαχειριστή να διαβάζει την ηλεκτρονική αλληλογραφία, να ψηφίζει για τα μέλη ΔΕΠ, να τους παρακολουθεί. Σε περίπτωση λοιπόν που τον κωδικό του κεντρικού συστήματος τον γνωρίζει ένας μόνο άνθρωπος, αυτός δεν καθίσταται δυνατό να ελεγχθεί: μπορεί να σβήσει όλα τα ίχνη. Ας μην θεωρήσει κανείς, λοιπόν, δεδομένο ότι οι κωδικοί των μελών ΔΕΠ σε όλα τα Πανεπιστήμια είναι κρυπτογραφημένοι. Προφανώς, κατά την άποψή μου, στην περίπτωση που αποδειχθεί ότι το απόρρητο δεν διασφαλίζεται σε κάποια Πανεπιστήμια, θα πρέπει προσωρινά να απαγορευτούν οι ηλεκτρονικές ψηφοφορίες, διότι επηρεάζεται και το αδιάβλητο των εκλογών. Η ύπαρξη ενός αρχείου με τους κωδικούς των μελών ΔΕΠ σημαίνει και δυνατότητα εκτύπωσης και διακίνησης του αρχείου ή ακόμα και αποστολής με ηλεκτρονικό τρόπο – επαφίεται στο ήθος του διαχειρστή, εφόσον αυτός δεν ελέγχεται, κάτι που βέβαια καθιστά τον ίδιο το διαχειριστή ευάλωτο σε πιέσεις και εκβιασμούς.
Σε σχέση με το αδιάβλητο των εκλογών, δυστυχώς τα πράγματα περιπλέκονται ακόμα περισσότερο. Είναι σημαντικό να πιστοποιηθεί ότι δεν μπορεί κάποιος να διαπιστώσει πότε ψηφίζει ένας ψηφοφόρος στην ηλεκτρονική ψηφοφορία. Στην ηλεκτρονική ψηφοφορία δεν υπάρχει παραβάν και ο ψηφοφόρος είναι ευάλωτος σε πιέσεις να ψηφίσει παρουσία μαρτύρων. Η μυστικότητα διασφαλίζεται από τη δυνατότητα πολλαπλής ψήφου εκ των οποίων έγκυρη είναι μόνο η τελευταία: ο ψηφοφόρος μπορεί να πάει στο σπίτι του ή όπου αλλού θέλει και να ξαναψηφίσει τον υποψήφιο της επιλογής του, υπό την προϋπόθεση βέβαια οτι δεν παρακολουθείται ηλεκτρονικά. Διαφορετικά, η δυνατότητα αυτή ακυρώνεται και επομένως, εκτιμώ, δεν διασφαλίζεται η μυστικότητα της ψηφοφορίας. Με λίγα λόγια, ακυρώνεται αυτό που κατ’ αναλογία διασφαλίζει η μυστική ψηφοφορία με κάλπη, δηλαδή ότι ο ψηφοφόρος δεν μπορεί να εκβιαστεί.
Κατά την ψηφοφορία μπορεί κάποιος διαχειριστής να παρακολουθεί online ποιός συνδέεται με το σύστημα ΖΕΥΣ, ενδεχομένως με πρόθεση να διορθώσει τυχόν προβλήματα. Παρόλα αυτά, εκτιμώ ότι αυτό δεν θα έπρεπε να μπορεί συμβεί ή σε περίπτωση ανάγκης θα έπρεπε να συμβεί μόνο με την παρουσία της εφορευτικής επιτροπής, ώστε να διασφαλίζεται ότι δεν επιτρέπεται η άμεση ενημέρωση τρίτων σε σχέση με το ποιός ψηφίζει πότε. Διότι, σε περίπτωση που κάποιος εκβιάζεται και αρχικά ψηφίσει ενώπιον άλλων, εφόσον μπορεί να καταστεί άμεσα γνωστό το πότε ψηφίζει, η απόπειρα να ξαναψηφίσει ουσιαστικά μαρτυρά την ψήφο αυτού που ξαναψήφισε. Ή, σε περίπτωση που οι κωδικοί είναι προσβάσιμοι από τρίτους (μη διασφάλιση του απορρήτου) επιτρέπεται η νοθεία. Επιπλέον, η περίπτωση αυτή καθιστά και από άλλη σκοπιά το σύστημα διαβλητό. Μπορεί ένας κακόβουλος (ή εκβιαζόμενος) διαχειριστής να ψηφίσει από οπουδήποτε, ακόμη και από το κινητό του τηλέφωνο, εκ μέρους των ψηφιακά ανενεργών μελών ή ακόμα και να ξαναψηφίσει λίγο πριν το τέλος της ψηφοφορίας, εφόσον γνωρίζει ότι κάποια μέλη δεν παρακολουθούν τον υπολογιστή τους εκείνη την ώρα. Αυτό καθιστά το σύστημα διαβλητό.
Επομένως, η ηλεκτρονική ψηφοφορία είναι ένα εργαλείο που συνεισφέρει στις δημοκρατικές διαδικασίες. Το σύστημα ΖΕΥΣ είναι αξιόπιστο. Μένει να πιστοποιηθεί ότι και τα ιδρύματα που το χρησιμοποιούν είναι αξιόπιστα. Εκτιμώ ότι πρέπει να νομοθετηθεί η υποχρέωση της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας σε συνδυασμό με την υποχρέωση των ιδρυμάτων να εγγυώνται το απόρρητο της αλληλογραφίας και το αδιάβλητο των εκλογών. Μέχρι να υλοποιηθεί το δεύτερο σκέλος, τα ιδρύματα που δεν διασφαλίζουν το απόρρητο δεν μπορούν παρά να καταφύγουν στην παραδοσιακή κάλπη.

Βασίλης Τσαουσίδης
Καθηγητής ΗΜ&ΜΥ
Μέλος του Συμβουλίου Διοίκησης του ΔΠΘ